Phát triển đồng bộ và đa dạng hóa các nguồn điện

Những thành quả đóng góp vào nền kinh tế đất nước

Nếu như trước năm 1954, công suất nguồn điện của cả nước mới đạt 31,5MW, cùng hệ thống điện truyền tải, phân phối nhỏ lẻ, chắp vá, cơ cấu nguồn điện chủ yếu là nhiệt điện than và thủy điện duy trì trong một thời gian rất dài, thì đến cuối năm 2019, tổng công suất lắp đặt nguồn điện toàn hệ thống đạt 54.880 MW. Cơ cấu nguồn điện cũng đã có sự thay đổi đáng kể với nhiều nguồn điện khác nhau như nhiệt điện than, điện khí, thủy điện, điện năng lượng tái tạo. Quy mô hệ thống điện Việt Nam đứng thứ 2 khu vực ASEAN (sau Indonesia) và thứ 23 thế giới.

Việc phát triển nhanh chóng nguồn điện, đặc biệt trong 10 năm trở lại đây đã đáp ứng cơ bản nhu cầu phát triển của nền kinh tế đất nước trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng. Sản lượng điện sản xuất toàn hệ thống thời điểm 1954 chỉ đạt vài trăm triệu kWh, nhưng đến cuối năm 2019 đã đạt 231,1 tỷ kWh. Điện thương phẩm đạt 209,42 tỷ kWh.

Ảnh minh họa

Có được kết quả như trên, không thể không nhắc đến sự tham mưu, tư vấn của cơ quan quản lý ngành là Bộ Công Thương qua các thời kỳ được hiện thực hóa qua các Quy hoạch điện quốc gia. Các quy hoạch điện đều được xây dựng trên cơ sở nghiên cứu khoa học, có sự kế thừa, kinh nghiệm; có tính toán dự báo, thậm chí điều chỉnh sao cho phù hợp với nhu cầu tăng trưởng kinh tế - xã hội; nguồn lực thực tiễn trong nước và bối cảnh, xu hướng phát triển của thế giới một cách phù hợp.

Trên cơ sở căn cứ các chủ trương của Đảng, các quyết định của Chính phủ, trong quá trình triển khai các Quy hoạch, chiến lược về năng lượng, Bộ Công Thương cũng tham mưu đề xuất nhiều giải pháp phù hợp, kịp thời khắc phục những tồn tại, phát huy những lợi thế, nguồn lực sẵn có.

Đơn cử như trong Quy hoạch điện VII, trước những tồn tại của thủy điện, thực hiện Nghị quyết 62/NQ-QH13 năm 2013 về tăng cường công tác quản lý quy hoạch, đầu tư xây dựng, vận hành khai thác công trình thủy điện, Bộ Công Thương đã phối hợp cùng các Bộ, ngành, địa phương, đưa ra khỏi quy hoạch 472 dự án thủy điện, 8 dự án thủy điện bậc thang, đồng thời loại bỏ 213 điểm tiềm năng phát triển thủy điện khỏi quy hoạch. Cho đến nay, công tác quản lý phát triển và huy động các nguồn thủy điện đã đi vào nề nếp, quy củ, phát huy được tác dụng to lớn của nó trong việc cung cấp điện cho phát triển kinh tế; điều tiết nước trong mùa cạn, cắt giảm lũ trong mùa mưa; đảm bảo cung cấp nước cho tưới tiêu nông nghiệp và sinh hoạt của nhân dân vùng hạ du…

Hay việc phát triển nguồn điện năng lượng tái tạo, ngay sau khi Quy hoạch điện VII được điều chỉnh (năm 2016), Bộ Công Thương đã tham mưu cho Chính phủ ban hành Quyết định 11/2017/QĐ-TTg năm 2017 về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời và Quyết định 39/2018/QĐ-TTg năm 2018 về cơ chế khuyến khích phát triển điện gió tại Việt Nam. Nhờ đó chỉ trong vòng 3 năm, nguồn điện năng lượng tái tạo đã có sự phát triển đột phá, chiếm tỷ trọng khoảng 10% trong cơ cấu nguồn điện, không chỉ thu hút được nguồn vốn lớn từ khu vực kinh tế tư nhân, đóng góp sản lượng không nhỏ về nguồn điện, tạo động lực kinh tế công nghiệp địa phương phát triển, từng bước hình thành ngành công nghiệp năng lượng tái tạo và nhiều lợi ích khác…

Phát triển nguồn điện, đa dạng hợp lý

Xác định năng lượng là nền tảng xương sống để phát triển kinh tế xã hội của đất nước một cách bền vững trong quá trình hội nhập, vì vậy trong Nghị quyết 55-NQ/TW, Bộ Chính trị đã khẳng định cần ưu tiên phát triển năng lượng nhanh và bền vững, đi trước một bước, gắn với bảo vệ môi trường sinh thái, bảo đảm quốc phòng, an ninh, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội. Đây cũng là nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt của cả hệ thống chính trị trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Đối với nguồn điện, Nghị quyết 55 cũng đã đưa ra định hướng khá rõ ràng là phát triển đồng bộ, hợp lý và đa dạng hóa các loại hình năng lượng; sử dụng nguồn nhiên liệu hóa thạch phù hợp; ưu tiên phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới, năng lượng sạch; điện khí; có lộ trình giảm tỉ trọng điện than một cách hợp lý.

Bám sát quan điểm, mục tiêu của Nghị quyết, trong quá trình xây dựng Quy hoạch Điện VIII, cơ cấu nguồn mỗi loại cũng đã được nghiên cứu phù hợp với khả năng thực tiễn dựa trên ý kiến của các Bộ, ngành, địa phương, các tổ chức khoa học, chuyên gia và người dân. Theo đó, đã dành ưu tiên cao cho phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, thúc đẩy phát triển các dự án điện khí hóa lỏng LNG và từng bước giảm dần việc phát triển các nhà máy sử dụng than trên toàn quốc.

Trong dự thảo, Bộ Công Thương đã đưa ra chương trình phát triển nguồn điện, kịch bản phát triển nguồn điện lựa chọn đáp ứng tốt tiêu chí an ninh cung cấp điện, thỏa mãn các cam kết với quốc tế về giảm ô nhiễm môi trường trong quá trình sản xuất điện với chi phí sản xuất điện thấp, hài hòa lợi ích nhà nước, nhà đầu tư và người sử dụng điện. Đồng thời, đề cập đến 3 nhóm cơ chế và 13 giải pháp thực hiện quy hoạch một cách toàn diện khả thi như cơ chế thu hút vốn đầu tư, huy động vốn và cơ chế đảm bảo vận hành hệ thống điện và thị trường điện khi tích hợp cao nguồn năng lượng tái tạo. Các giải pháp về hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật, nguồn vốn, giá điện, bảo vệ môi trường, khoa học công nghệ, phát triển nguồn nhân lực, tổ chức thực hiện…

Trên thực tế, Quy hoạch điện VIII vẫn kiên định với con đường phát triển năng lượng tái tạo một cách phù hợp theo định hướng của Đảng và Nhà nước. Theo dự thảo Quy hoạch, cơ cấu công suất nguồn điện có tỷ lệ nguồn năng lượng tái tạo (bao gồm thủy điện, điện mặt trời, điện gió, sinh khối, điện từ rác thải…) lên tới 43,9% vào năm 2030 và 51,1% vào năm 2045; tỷ lệ điện năng sản xuất từ các nguồn năng lượng tái tạo năm 2030 đạt tới 31,5%, năm 2045 tới trên 36,3%, trong đó điện mặt trời và điện gió có tỷ lệ lần lượt là 11% vào 2030 và 27,2% vào 2045./.