Tại sao vắc xin Covid-19 của Oxford và AstraZeneca lại có giá rẻ?

Theo BBC, ngày 23/11/2020, Đại học Oxford và đối tác AstraZeneca công bố thông tin quan trọng với thế giới: Vắc xin ngừa Covid-19 do họ hợp tác sản xuất có hiệu quả từ 70-90%. Trước đó, hai hãng dược Pfizer và Moderna đã công bố hiệu quả của loại vắc xin họ đang phát triển lần lượt là 95% và 94,5%.

Chính thông báo đó của Oxford/AstraZeneca đã đặt bước đệm cho quá trình phê duyệt loại vắc xin tiếp theo giúp thế giới đối phó với đại dịch Covid-19. Gần 8 tháng sau, tính đến ngày 16/8, vắc xin của Oxford/AstraZeneca đã được 121 quốc gia và vùng lãnh thổ cho phép sử dụng, theo thống kê của Wego Travel Blog.

Những lợi thế đặc biệt của vắc xin AstraZeneca

Theo các nhà sản xuất nói: Vắc xin COVID-19 do Đại học Oxford và AstraZeneca phát triển - mà họ nói là có hiệu quả 70% - vượt qua một số thách thức liên quan đến việc triển khai vắc xin của Pfizer và Moderna, làm cho nó rẻ hơn và có khả năng dễ dàng hơn để phân phối trên toàn cầu.

Điều đáng nói hơn, vắc xin của Oxford và AstraZeneca không phải bảo quản và vận chuyển ở nhiệt độ cực thấp. Điều này rất có lợi cho các quốc gia đang phát triển.

Ứng cử viên của Oxford và AstraZeneca được biết đến như một nền tảng vectơ adenovirus - nó cung cấp cho mọi người một loại virus bất hoạt để kích thích phản ứng miễn dịch. Điều này làm cho nó ổn định hơn so với vắc-xin "dựa trên mRNA" của Pfizer và Moderna, tiêm vào người vật chất di truyền khiến cơ thể họ tạo ra một phần của vi rút, tạo ra phản ứng miễn dịch.

Tính ổn định này có nghĩa là nó có thể được lưu trữ, vận chuyển và xử lý ở nhiệt độ tủ lạnh thông thường từ 2 - 8⁰C  trong ít nhất sáu tháng.

Vắc xin Covid-19 của Oxford/AstraZeneca hiện được bán với giá "phi lợi nhuận". Ảnh: Reuters

AstraZeneca cho biết một khi đến đích, nó có thể được "quản lý trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe hiện có" , thay vì yêu cầu đầu tư vào thiết bị bảo quản siêu lạnh đắt tiền.

Trong khi đó, vắc xin Pfizer yêu cầu một hệ thống vận chuyển phức tạp "dây chuyền lạnh". Vắc xin phải được vận chuyển ở nhiệt độ Ở nhiệt độ -90ºC đến -60ºC qua hệ thống nhà kho cấp đông ở sân bay và các phương tiện làm lạnh, sử dụng đá khô và thiết bị giám sát nhiệt độ GPS.

Sau khi đến trung tâm chăm sóc sức khỏe, nó vẫn phải được bảo quản ở nhiệt độ cực lạnh. Ngay cả một số bệnh viện danh tiếng nhất của Hoa Kỳ, chẳng hạn như Phòng khám Mayo ở Minnesota, cũng không có đủ cơ sở vật chất để bảo quản vắc-xin, điều này đã dẫn đến tình trạng tranh giành tủ đông lạnh . Những thứ này có thể có giá từ 5.000 đô la đến 15.000 đô la và các nhà sản xuất dự đoán các đơn đặt hàng sẽ kéo dài hàng tháng và sự chậm trễ cho các sản phẩm.

Đối với vắc xin của Moderna có thể được vận chuyển và bảo quản ở nhiệt độ tủ lạnh, nhưng chỉ trong một tháng : vắc xin của Oxford và AstraZeneca có thể tồn tại sáu tháng ở nhiệt độ này . Để vắc xin của Moderna tồn tại được lâu, nó phải được bảo quản ở nhiệt độ từ -50°C đến -15°C cho đến ngày hết hạn sử dụng được ghi trên nhãn của lọ vắc xin (7 tháng kể từ ngày sản xuất).

AstraZeneca cũng đã cam kết không thu lợi nhuận từ vắc-xin trong thời gian xảy ra đại dịch. Nó đang tính phí liều thấp hơn đáng kể so với hai ứng cử viên vắc xin hàng đầu khác. AstraZeneca cho biết trong một thông cáo báo chí : “Chuỗi cung ứng đơn giản của vắc-xin và cam kết phi lợi nhuận của chúng tôi về việc tiếp cận rộng rãi, công bằng và kịp thời có nghĩa là vắc-xin sẽ có giá cả phải chăng và sẵn có trên toàn cầu, cung cấp hàng trăm triệu liều khi được phê duyệt.

Các nước EU đã được cung cấp các liều thuốc với giá 3 đô la mỗi nước, The Telegraph đưa tin.

Ngược lại, Pfizer tính phí 19,50 đô la Mỹ mỗi liều cho 100 triệu liều đầu tiên, công ty đối tác BioNTech cho biết . Nó nói thêm rằng giá thay đổi dựa trên kích thước của đơn đặt hàng. Mỗi người cần hai liều vắc-xin, với chi phí là 39 đô la một người.

Trong khi đó, Giám đốc điều hành của Moderna, Stéphane Bancel, nói với Welt am Sonntag rằng công ty sẽ tính phí từ 25 đến 37 đô la cho mỗi liều, tùy thuộc vào quy mô đơn đặt hàng, mà ông gọi là "một mức giá hợp lý".

Lợi thế tiềm năng nữa đối với vắc-xin Oxford là trong quá trình sản xuất. Kết quả thử nghiệm cho thấy thuốc tiêm có hiệu quả trung bình 70% - nhưng nó có hiệu quả 90% trong chế độ có nửa liều, sau đó là liều đầy đủ, kết quả cho thấy. Trong thử nghiệm, điều này hiệu quả hơn hai liều đầy đủ. Điều này có nghĩa là các nhóm có thể tiêm chủng cho nhiều người hơn dự kiến, mặc dù cần phải điều tra thêm.

Giáo sư Andrew Pollard, điều tra viên chính của thử nghiệm cho biết hôm thứ Hai rằng phát hiện nửa liều là "hấp dẫn" và có nghĩa là "chúng tôi sẽ có nhiều liều hơn để phân phối."

Nhà khoa học với tính nhân văn cao cả

Tuy nhiên lại rất ít người biết được một thông tin thú vị và mang tinh nhân văn cao cả trong câu chuyện vắc xin Oxford/AstraZeneca dễ dàng đến được với các nước nghèo và đang phát triển. Đó chính là người đứng sau thành công của vắc xin Oxford/AstraZeneca và giúp các liều tiêm được bán với giá rẻ chính là giáo sư về vắc xin tại Viện Jenner của Đại học Oxford.

Nhà khoa học Sarah Gilbert – người sáng chế ra vắc xin ngừa COVID-19 AstraZeneca

Bà Gilbert sinh vào tháng 4/1962 tại hạt Northamptonshire của nước Anh. Cha bà làm việc trong lĩnh vực kinh doanh giày và mẹ bà là giáo viên tiếng Anh.

Bà Gilbert lấy bằng cử nhân ngành sinh học tại Đại học East Anglia rồi tiếp tục học tiến sĩ hóa sinh chuyên ngành di truyền học tại Đại học Hull.

Sau khi hoàn thành chương trình tiến sĩ, bà làm việc tại trung tâm nghiên cứu bia và tập trung vào cách kiểm soát men bia rồi mới chuyển sang làm việc trong lĩnh vực liên quan đến sức khỏe con người.

Bà Gilbert chưa từng có ý định trở thành một chuyên gia về vắc xin. Tuy vậy, vào giữa những năm 1990, bà nghiên cứu về bệnh sốt rét tại Đại học Oxford. Cơ duyên này đã dẫn đến việc bà Gilbert bắt đầu nghiên cứu vắc xin sốt rét với giáo sư Adrian Hill, Giám đốc Viện Jenner.

Tại Oxford, Tiến sĩ Gilbert thăng tiến nhanh chóng. Bà trở thành giáo sư tại Viện Jenner danh giá của Đại học Oxford. Nhà khoa học này cũng thành lập nhóm nghiên cứu riêng để nỗ lực tạo ra một loại vaccine có hiệu quả với mọi chủng virus cúm.

Năm 2014, bà dẫn dắt cuộc thử nghiệm vắc xin đầu tiên ngừa Ebola. Và khi dịch MERS-CoV (hội chứng hô hấp Trung Đông) bùng phát, bà Gilbert đến Saudi Arabia để phát triển một loại vắc xin cho loại virus corona này.

Tuy nhiên, vắc xin MERS chỉ mới thử nghiệm lần thứ hai thì đại dịch Covid-19 xuất hiện vào đầu năm 2020 ở Trung Quốc. Bà Gilbert nhanh chóng nhận ra rằng mình có thể tạo ra vắc xin Covid-19 tương tự cách đã làm với MERS.

Tình hình khẩn cấp trong bối cảnh đại dịch Covid-19 hoành hành khắp thế giới khiến bà Gilbert phải tăng giờ làm việc. Giáo sư Lambe cho biết bà Gilbert làm việc từ sáng sớm đến tận tối muộn. Đôi khi, bà Lambe nhận được email bà Gilbert gửi lúc 4h sáng.

Tuy nhiên quá trình thử nghiệm vắc xin gặp khó khăn khi chưa tìm được người thử nghiệm. chính lúc này các con của bà Gilbert cũng thể hiện sự ủng hộ mẹ bằng cách tình nguyện tham gia thử nghiệm vắc xin Oxford/AstraZeneca. Thử nghiệm đạt kết quả tốt, bà Gilbert và nhóm của mình đứng trước cơ hội kiếm hàng triệu USD. Tuy vậy, bà Gilbert chọn từ bỏ bằng sáng chế vắc xin để có thể cứu sống hàng chục triệu người trên thế giới.

“Ngay từ đầu, chúng tôi coi đây là một cuộc chạy đua với virus chứ không phải một cuộc chạy đua với các nhà phát triển vắc xin khác. Chúng tôi là trường đại học và chúng tôi không làm việc này để kiếm tiền", BBC dẫn lời bà Gilber trong một buổi phỏng vấn.

“Là người đã phát minh ra loại vắc xin này, tôi có thể kiếm được một khoản lợi nhuận khổng lồ. Nhưng tôi từ chối nhận bằng sáng chế vắc xin. Tôi không muốn độc quyền sáng chế vì tôi muốn chia sẻ công nghệ này để mọi người có thể sản xuất vắc xin”, bà Gilbert cho biết.

Nhóm nghiên cứu của Oxford đã đạt được thỏa thuận phát triển, sản xuất và phân phối vắc xin trên toàn cầu với công ty dược Anh/Thụy Điển AstraZeneca. Theo mong muốn của bà Gilbert, AstraZeneca cam kết không thu lợi nhuận từ vắc xin Covid-19 trong đại dịch. Và giá vắc xin này vẫn sẽ được giữ nguyên với các nước đang phát triển, kể cả khi đại dịch kết thúc. Tinh thần nhân văn tuyệt vời của bà Gilbert đã giúp các nước nghèo có thêm công cụ để chống lại đại dịch này.

Hải Triều (Tổng hợp Insider, BBC)