Phát triển năng lượng là nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa

Hội thảo là cơ hội để trao đổi, thảo luận, đề xuất, kiến nghị về những vấn đề phát triển năng lượng, năng lượng xanh và các năng lượng mới trong thời gian tới, gắn với việc triển khai nghiên cứu, xây dựng Đề án “Chủ trương, chính sách công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, trình Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII.

Khai mạc Hội thảo, Tiến sỹ Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng ban Kinh tế Trung ương cho biết, Việt Nam đã quan tâm đến phát triển năng lượng quốc gia và thực hiện chủ trương năng lượng cần phải đi trước một bước để tạo nền tảng hạ tầng thiết yếu cho phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời xác định phát triển năng lượng là nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Thời gian qua, phát triển năng lượng nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng, cung cấp năng lượng, đặc biệt là cung cấp điện cơ bản đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội với chất lượng ngày càng được cải thiện. Tuy nhiên, kèm theo sự gia tăng sản xuất và tiêu thụ năng lượng cho phát triển kinh tế - xã hội, tổng phát thải khí CO2 cũng gia tăng nhanh chóng, phát thải khí CO2 bình quân đầu người hàng năm ở mức 1,96 tấn năm 2015 đã tăng lên 2,95 tấn vào năm 2019. Các phân tích, đánh giá hiện nay cho thấy, an ninh năng lượng của nước ta chưa thực sự đảm bảo vững chắc, còn phụ thuộc nhiều vào các nguồn năng lượng hóa thạch...

Theo Tiến sỹ Nguyễn Đức Hiển, hiện nay, các quốc gia trên thế giới đều hướng tới việc tăng cường sản xuất và sử dụng các nguồn năng lượng xanh, năng lượng sạch; khai thác tối đa tiềm năng các nguồn năng lượng tái tạo ở nước mình trên cơ sở lợi thế so sánh với các nguồn năng lượng truyền thống và nhập khẩu. Các nước cũng xây dựng chính sách ưu tiên phát triển năng lượng xanh, năng lượng sạch gắn với những cam kết quốc tế về bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu; đồng thời tận dụng những cơ hội của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư để phát triển năng lượng nhanh, bền vững…

Nhận diện được những thành tựu cũng như những tồn tại, hạn chế của ngành năng lượng nước ta trong thời gian qua, những xu thế mới về năng lượng, thành tựu mới khoa học - công nghệ trên thế giới hiện nay… Ban Kinh tế Trung ương đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan tham mưu Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW về “Định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.

Nghị quyết nêu rõ quan điểm “ưu tiên khai thác, sử dụng triệt để và hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới, năng lượng sạch” trong bối cảnh đất nước đang đẩy nhanh tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với những thành tựu về khoa học - công nghệ mới. Đối với phát triển năng lượng mới, Nghị quyết 55 đề ra yêu cầu “sớm nghiên cứu, đánh giá tổng thể về tiềm năng và xây dựng định hướng phát triển năng lượng địa nhiệt, sóng biển, thủy triều, hải lưu; triển khai một số mô hình ứng dụng, tiến hành khai thác thử nghiệm để đánh giá hiệu quả. Thực hiện nghiên cứu công nghệ, xây dựng một số đề án thử nghiệm sản xuất và khuyến khích sử dụng năng lượng hydro phù hợp với xu thế chung của thế giới”.

Thời gian qua, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 140/NQ-CP về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị. Trong đó có những nội dung trọng tâm liên quan đến phát triển năng lượng xanh, năng lượng mới như: Nghiên cứu, xây dựng Luật về năng lượng tái tạo; cơ chế khuyến khích phát triển các dự án điện mặt trời phân tán với mục đích tự dùng; nghiên cứu xây dựng, đề xuất các chính sách hỗ trợ và cơ chế đột phá cho phát triển điện gió ngoài khơi xa bờ; nghiên cứu, đề xuất cơ chế khuyến khích phát triển điện khí sinh học... 

Hiện nay, dự thảo Quy hoạch điện VIII đặt ra yêu cầu “ưu tiên phát triển những nguồn điện năng lượng tái tạo và năng lượng mới”. Theo đó, tỷ lệ điện năng mặt trời chiếm khoảng 5,4 - 5,9% vào năm 2030, năm 2045 tăng lên đạt 8,4%. Đối với điện gió trên bờ và gần bờ, năm 2030, tỷ lệ điện năng gió trên bờ và gần bờ chiếm khoảng 6,5%; về điện gió ngoài khơi, đạt khoảng 2.000MW hoặc có thể cao hơn khi điều kiện thuận lợi vào năm 2030. Đối với điện từ chất thải rắn, sinh khối và các dạng năng lượng tái tạo khác, phấn đấu đến năm 2030, điện năng sản xuất từ các nguồn này đạt khoảng 0,9 - 1%, tăng lên 2,2 - 2,5% vào năm 2045. 

Tiến sỹ Nguyễn Đức Hiển chỉ rõ, trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo đóng vai trò nền tảng. Do đó, việc sớm xây dựng và triển khai Chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm cấp quốc gia về nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ năng lượng giai đoạn 2021 - 2030 là hết sức cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Trong đó, cần chú trọng tới công nghệ năng lượng mới, năng lượng xanh và tái tạo, gắn kết chặt chẽ Chương trình này với kế hoạch xây dựng quy định về lộ trình, phương thức giảm nhẹ phát thải khí nhà kính phù hợp với điều kiện của đất nước, cam kết quốc tế. Bên cạnh đó, cần quan tâm xây dựng Chiến lược Bảo vệ môi trường quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045; trong đó phải có nhiệm vụ giải pháp về phát triển năng lượng xanh, năng lượng mới; chú trọng nghiên cứu, quy hoạch một số trung tâm năng lượng tái tạo tại các vùng, các địa phương có lợi thế...

Tại Hội thảo, các đại biểu đã thảo luận để làm rõ hơn về những vấn đề trọng tâm đối với phát triển năng lượng xanh, năng lượng mới trong điều kiện hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và xu thế toàn cầu hóa gắn với những yêu cầu, cam kết về đảm bảo an toàn môi trường, giảm thiểu phát thải khí nhà kính.

Nhiều ý kiến chỉ rõ, Việt Nam đứng thứ 7 trong số những nước chịu nhiều thiên tai nhất thế giới, dễ bị tổn thương bởi hạn hán, bão, lũ lụt. Những thảm họa thiên nhiên này đã cướp đi mạng sống của 13.000 người và gây thiệt hại về tài sản trị giá 6,4 tỷ USD, tương đương 1,5% GDP trong hai thập kỷ qua. Vì vậy, trong tiến trình thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Việt Nam càng phải chú trọng đến yêu cầu về phát triển bền vững, tăng trưởng xanh gắn với mục tiêu giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu. 

Tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu thế giới COP-26 vừa qua tổ chức tại Vương quốc Anh, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã đưa ra cam kết, Việt Nam sẽ thực hiện mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050. Đây là thách thức cho cả hệ thống chính trị, đồng thời cũng tạo ra cơ hội lớn cho phát triển năng lượng xanh tại Việt Nam trong thời gian tới.