Hệ số phát thải ngành điện Việt Nam cao hơn nhiều nước trong khu vực

Trong khuôn khổ Diễn đàn cấp cao thường niên lần thứ ba về công nghiệp 4.0 do Ban Kinh tế Trung ương tổ chức, Hội thảo chuyên đề số 4, chiều 10/11 diễn ra với chủ đề “Phát triển năng lượng xanh và các năng lượng mới trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.

Tại đây, ông Chu Bá Thi - chuyên gia năng lượng cấp cao của Ngân hàng thế giới (WB) đã có một số chia sẻ về xu hướng phát triển các dạng năng lượng mới giảm phát thải nhà kính.

Theo đó, ông Thi cho biết hiện tại ngành điện là ngành có phát thải lớn nhất trong các ngành công nghiệp. Để giảm phát thải ngành điện cần có nhiều nỗ lực trong việc tích hợp năng lượng tái tạo ở mức cao hơn, điều này đặt ra rất nhiều thách thức về đầu tư kịp thời và thích đáng cho hệ thống lưới truyền tải các công nghệ về dự trữ năng lượng.

Theo như nghiên cứu, trong một vài thập kỷ vừa qua, ngành điện đã rất thành công trong việc đảm bảo điện dùng cho nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội. Theo đánh giá của WB, các chỉ số vận hành ngành điện đã đạt được rất tốt và có thể so sánh được với các nước tiên tiến trên thế giới.

“Cụ thể tỉ lệ nối lưới điện trên cả nước rất cao trên 99%. Tỉ lệ tổn thất kỹ thuật và thương mại ở mức thấp, các chỉ số ngày một tốt hơn. Đặc biệt là xếp hạng tín dụng của EVN đạt mức ổn định, ngang bằng mức xếp hạng tín dụng quốc gia. Đây là một chỉ số rất tốt cho EVN để tăng khả năng tiếp cận vốn thương mại nước ngoài với điều kiện vay tốt hơn” ông Thi thông tin.

Bên cạnh nhìn nhận những thành công nhất định, chuyên gia năng lượng của WB cho rằng ngành điện vẫn tồn đọng nhiều vướng mắc. Theo đó, hệ số phát thải của hệ thống điện Việt Nam cao hơn rất nhiều các nước trong khu vực, hiện tại ở mức 0,98kg carbon/km giờ do cơ cấu nguồn điện của chúng ta còn nhiều điện than.

“Nếu Việt Nam không thực hiện các giải pháp cắt giảm phát thải trong công nghiệp thì phát thải của ngành này sẽ chiếm hơn 80% vào năm 2030”, ông Thi nhấn mạnh.

Vị chuyên gia này cũng cho rằng, thách thức cho ngành điện những năm tới là phải đảm bảo cung cấp an toàn điện với giá tiền hợp lý, vừa phải “xanh hóa” ngành điện bằng cách tích hợp năng lượng tái tạo ở mức cao hơn.

Trong bối cảnh Việt Nam đang chuyển dịch theo mô hình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nên nhu cầu dùng điện cao. Điều này dẫn tới quy mô của hệ thống điện phải mở rộng và yêu cầu về vốn đầu tư lớn đòi hỏi sự tham gia mạnh mẽ hơn của khu vực tư nhân.

Bên cạnh đó, ông Thi cũng cho rằng khó khăn đặt ra là làm thế nào đạt được net zero (phát thải ròng bằng 0) vào năm 2050 trong khi công suất nguồn điện than của ta còn lớn trong hệ thống.

“Chúng ta không thể đóng cửa các nhà máy điện than ngắn và trung hạn mà phải có giai đoạn quá độ, có lộ trình dần dần để thay điện than bằng năng lượng tái tạo. Điều này cần nỗ lực rất lớn trong nước cũng như hỗ trợ về tài chính và kỹ thuật của quốc tế, đặc biệt là các nước phát triển”, ông Thi nhìn nhận.

Để đạt được net zero vào năm 2050 cần lượng vốn lớn để đầu tư

Qua nghiên cứu đánh giá, ông cho biết để đạt được net zero vào năm 2050 cần lượng vốn lớn để đầu tư cho hệ thống tích trữ năng lượng, Việt Nam cần rất nhiều hỗ trợ từ các nước phát triển, đặc biệt là về công nghệ.

Ngoài ra, việc chi phí hệ thống tăng còn phải đi theo yêu cầu đóng cửa sớm một số nhà máy 18 MWH điện than sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến công ăn việc làm của người lao động và ngoài ra thì giá điện cũng sẽ tăng.

Để bù đắp chi phí tăng theo kịch bản net zero, thì theo chi phí sơ bộ ước tính khoảng 19 tỷ USD để giữ được giá điện theo kịch bản thông thường. Và hàng năm cần 1 tỷ USD vốn giá rẻ kết hợp với các nguồn vốn khác để đầu tư cho ngành điện, phải huy động tối đa nguồn vốn khu vực kết hợp tối ưu với các nguồn vốn cung công.

Theo thống kê của World Bank, tổng phát thải liên quan đến năng lượng bao gồm cả bên cung và bên cầu ở Việt Nam hiện nay khoảng 65%. Trong đó phát thải ngành điện chiếm 61%. Tổng công suất ngành điện than chiếm 30% có sản lượng điện chiếm 59% và lượng than tiêu thụ của Việt Nam khoảng 88 triệu tấn vào năm 2020, chiếm khoảng 1% lượng tiêu thụ than toàn cầu.

Tiêu thị điện trên đầu người ở Việt Nam thấp so với các nước trên thế giới. Tuy nhiên theo dự báo tăng trưởng GDP thì Việt Nam nhu cầu dùng điện sẽ tăng gấp đôi sau mỗi 10 năm. Tiêu thụ năng lượng cho ngành công nghiệp chiếm tỉ trọng cao nhất gần 50% tổng tiêu thụ điện của cả nước.