Covid-19 Châu Phi: Điều gì đang xảy ra với nguồn cung cấp vắc xin?

Chỉ khoảng 3% dân số châu Phi được tiêm chủng đầy đủ, so với khoảng 54% ở Mỹ và 65% ở Anh.

Nguồn cung cấp Covax được chất đầy sau khi giao cho CHDC CongGo

Điều gì đã xảy ra với nguồn cung cấp cho Châu Phi?

WHO cho biết các nước châu Phi cho đến nay đã nhận được 158 triệu liều vắc xin.

Chương trình vắc xin Covax toàn cầu, nhằm giúp đỡ các nước nghèo hơn, đã cung cấp khoảng 37% trong số này, với phần lớn được mua thông qua các giao dịch và tài trợ song phương.

Đầu năm nay, các quốc gia đã phải vật lộn để có được nguồn cung thông qua Covax, nhưng tình hình đã được cải thiện trong tháng Bảy và tháng Tám.

Nguồn cung được thúc đẩy một phần bởi các quốc gia giàu có hơn quyên góp cho Covax - hoặc trực tiếp cho các quốc gia châu Phi.

Ví dụ, đã có những cam kết chia sẻ nguồn cung dư thừa tại hội nghị thượng đỉnh G7 ở Anh vào tháng 6 năm ngoái .

Nguồn cung vắc xin cho các nước châu Phi được cải thiện sau khi đình trệ vào đầu năm nay

Vào ngày 2 tháng 9, WHO cho biết gần 21 triệu vắc xin đã đến châu Phi thông qua Covax trong tháng 8 - một lượng tương đương với 4 tháng trước đó cộng lại.

Một số quốc gia cũng đã nhận được vắc xin do Trung Quốc, Nga, Ấn Độ và UAE tài trợ.

Dữ liệu của Liên hợp quốc cho thấy cho đến nay, các khoản quyên góp đã được cam kết lên tới hơn 68 triệu liều cho các quốc gia châu Phi và cho Liên minh châu Phi (bao gồm cả các khoản tài trợ thông qua chương trình Covax). Trong số này, cho đến nay chỉ có dưới 45 triệu chiếc đã được giao.

Ở Châu Phi cần bao nhiêu vắc xin?

Dữ liệu của WHO cho thấy 12 quốc gia châu Phi cho đến nay đã đạt mục tiêu 10% tiêm chủng đầy đủ, nhưng nhiều quốc gia lớn hơn với dân số nghèo nhất đang bị tụt lại phía sau rất xa.

Giám đốc khu vực Châu Phi của WHO, ông Matshidiso Moeti, cho biết: “Nhiều quốc gia [được tiêm chủng cao hơn] nằm trong nhóm thu nhập trên trung bình hoặc cao và đã mua vắc xin trực tiếp từ các nhà sản xuất”.

WHO đã dự đoán rằng châu lục này cần tổng cộng khoảng 270 triệu liều vắc xin để đạt được mục tiêu 10% người được tiêm chủng vào cuối tháng này. Theo xu hướng hiện tại, dự kiến ​​sẽ thiếu 50 triệu liều.

Richard Mihigo, người đứng đầu bộ phận tiêm chủng và phát triển vắc xin tại văn phòng WHO Châu Phi cho biết: “Sự cần thiết phải ưu tiên cung cấp cho lục địa Châu Phi đã trở nên cấp thiết hơn.

Đối với chương trình Covax, họ cho biết họ đặt mục tiêu cung cấp 620 triệu liều cho châu Phi vào cuối năm 2021. Nhưng WHO cho biết mục tiêu này có thể giảm hơn 100 triệu liều.

Ghana đã sử dụng liều lượng được phân phối lại từ Cộng hòa Congo để tiêm liều thứ hai

Điều gì đã gây ra tình trạng thiếu vắc-xin?

Hầu hết các nước châu Phi ban đầu nhận vắc xin của họ theo chương trình Covax, và những vắc xin này phần lớn có nguồn gốc từ Viện Huyết thanh của Ấn Độ (SII), nhà sản xuất vắc xin lớn nhất thế giới.

Tuy nhiên, Ấn Độ đã tạm dừng xuất khẩu vắc xin để đáp ứng nhu cầu cấp thiết của chính nước này, và các nhà sản xuất phải đối mặt với vấn đề tăng cường sản xuất trong thời gian ngắn.

Các nước giàu hơn đã ký thỏa thuận với các nhà sản xuất vắc xin tiềm năng sớm nhất là vào tháng 7 năm 2020 khi chúng vẫn đang trong quá trình phát triển và thử nghiệm.

Chúng được các nhà sản xuất vắc xin ưu tiên - gây khó khăn cho chương trình Covax, Liên minh châu Phi và các quốc gia riêng lẻ trong việc đảm bảo liều lượng.

Đầu tháng này, một tuyên bố của Covax về dự báo nguồn cung cho phần còn lại của năm nay và đầu năm 2022 cho biết họ đang giảm ước tính về số lượng liều thuốc dự kiến ​​nhận được vì: lệnh cấm xuất khẩu (đặc biệt là sự không chắc chắn về việc liệu Ấn Độ có tiếp tục xuất khẩu hay không); những thách thức trong việc mở rộng quy mô sản xuất (đặc biệt là vắc xin Johnson & Johnson và AstraZeneca); sự chậm trễ trong quy định đối với các loại vắc xin khác.

Tuy nhiên, nó nói thêm rằng nếu một số điều này thay đổi, "những liều bổ sung quan trọng có thể được cung cấp cho Covax vào năm 2021."

Một số quốc gia đã quản lý để sử dụng nhanh chóng nguồn cung cấp vắc-xin của họ, trong khi những quốc gia khác lại tiếp thu chậm.

Tỷ lệ tiêm chủng chậm một phần do các vấn đề xung quanh việc phân phối vắc xin, như thiếu cơ sở hạ tầng y tế, kinh phí cho vật tư y tế sử dụng trong quá trình tiêm chủng và đội ngũ cán bộ.

Nhưng có những lo ngại rằng sự do dự và hoài nghi về vắc xin có thể đóng một vai trò nào đó .

WHO đã kêu gọi các quốc gia châu Phi thúc đẩy các chương trình tiêm chủng của họ, chỉ ra rằng 26 quốc gia đã sử dụng ít hơn một nửa số vắc xin Covid của họ.

"Các quốc gia phải tiếp tục ... cải thiện, thích ứng và hoàn thiện ... các chiến dịch tiêm chủng của họ."

Nó cũng chỉ ra rằng mặc dù số trường hợp tổng thể đang giảm nhẹ ở châu Phi, nhưng ở một số vùng của lục địa này, con số này đang tăng lên.

Đáng chú ý hơn, Liên minh châu Phi (AU) ngày 14/9 tuyên bố các nước châu Phi muốn mua vắc xin phòng COVID-19 hơn chờ đợi vắc xin viện trợ. Trong một phát biểu tại trụ sở WHO tại Geneva, đặc phái viên AU Strive Masiyiwa đã hối thúc các quốc gia sản xuất dược phẩm dỡ bỏ các rào cản xuất khẩu vắc xin để tạo điều kiện cho châu Phi có thể tự giải quyết tình trạng bất bình đẳng trong tiếp cận vắc xin phòng COVID-19 trong bối cảnh các nước giàu đã sẵn có nguồn cung vắc xin này.

Ông Strive Masiyiwa nhấn mạnh việc chia sẻ vắc xin là hành động đẹp, song các nước châu Phi không nên dựa vào việc chia sẻ này, mà thay vào đó đặt mua vắc xin từ các nhà sản xuất. Đặc phái viên AU tại WHO chỉ rõ các hãng sản xuất vắc xin lớn có trách nhiệm về đạo đức trong việc đảm bảo sự tiếp cận bình đẳng để chấm dứt đại dịch, song những công ty này lại không trao cho các nước chây Phi quyền tiếp vắc xin hợp lý.

Mới đây, AU đã thành lập Nhóm đặc trách mua vắc xin phòng COVID-19 châu Phi (AVAT) để triển khai mua vắc xin cho các nước thành viên trong một khuôn khổ song song với cơ chế COVAX. Ngoài ra, ông  Masiyiwa cũng cho biết châu Phi đang xây dựng năng lực sản xuất riêng đồng thời kêu gọi việc tạm thời dỡ bỏ quyền sở hữu trí tuệ đối với vắc xin.